‘Antiquum Ministerium’

Een Motu Proprio over het dienstwerk van de Catechist

gepubliceerd: woensdag, 26 mei 2021
Bezoek aan de Pauselijke Lateraanse Universiteit
Bezoek aan de Pauselijke Lateraanse Universiteit

Paus Fran­cis­cus heeft bij Motu Proprio Antiquum Ministerium van 10 mei 2021 het dienst­werk van Cate­chist inge­steld voor de gehele Kerk. Een li­tur­gische ritus voor de aan­stel­ling volgt nog. Helemaal nieuw is dit zeker niet en in het bisdom Haar­lem-Am­ster­dam kennen we sinds 2004 Cate­chisten met een (li­tur­gische) ze­ge­ning en zen­ding door de bis­schop.

Bijbelse wor­tels

Paus Fran­cis­cus wijst in het Motu Proprio op de bijbelse wor­tels van dit dienst­werk (vgl. bijv. 1 Kor. 12) en noemt ver­schil­lende ker­ke­lijke do­cu­menten, waar­on­der het Motu Proprio Ministeria Quae­dam (1972) van Paus Paulus VI waarin de moge­lijk­heid van een aan­stel­ling tot Cate­chist al werd genoemd.

Cate­chist in missielan­den

Op­val­lend is echter dat de enige plaats in het ker­ke­lijk wet­boek waar de Cate­chist wordt genoemd (c. 785) alsmede de En­cy­cliek Re­demp­to­ris Missio (1990) niet wor­den genoemd. De Gids voor Cate­chisten die met instem­ming van de paus in 1993 werd ge­pu­bli­ceerd door de Con­gre­ga­tie voor de Evangeli­sa­tie van de Volkeren, wordt evenmin geci­teerd.

Deze teksten staan in de spe­ci­fiek missio­naire con­tekst en daar heeft de Cate­chist een veel bre­dere inzet dan alleen het geven van catechese: "Zij dienen zich onder lei­ding van een mis­sio­na­ris erop toe te leggen de leer van het Evan­ge­lie voor te hou­den en li­tur­gische diensten en cari­ta­tieve werken te or­ga­ni­se­ren" (c. 785). De Gids voor Cate­chisten geeft daarbij aan: "In de hui­dige missio­naire praktijk, is de roe­ping van de Cate­chist zowel spe­ci­fiek, n.l. voor de taak van het geven van catechese, als alge­meen, voor het mee­werken aan welk apos­to­lische dienst­werk dan ook dat nut­tig is voor de opbouw van de Kerk" (n.2).

Daaruit komt naar voren dat de Cate­chist een spe­ci­fie­ke zen­ding heeft om catechese te geven en een bre­dere in dienst van de opbouw van de ge­meen­schap. Toch denk ik zeker niet dat het de bedoeling is van de paus dat de Cate­chist die hij beschrijft in zijn Motu Proprio zich beperkt tot het geven van catechese. Ook in de In­struc­tie over de mede­wer­king van de leken aan het dienst­werk van de pries­ters Ecclesiae de Mysterio (1997) wor­den bij­voor­beeld pas­to­rale taken aange­ge­ven waarin de mede­wer­king van leken goed en be­lang­rijk is (bijv. n. 4 en art. 6vv.) en we vin­den dat na­tuur­lijk in veel andere do­cu­menten van de Kerk (bijv. Ap Exh. Christifideles Laici (1988), LG 33).

De cate­chist volgens Antiquum Ministerium

In het Motu Proprio Antiquum Ministerium wordt de Cate­chist be­schre­ven als iemand die op de eerste plaats ge­roe­pen is om de eigen compe­tentie tot uitdruk­king te brengen in het door­ge­ven van het geloof in de ver­schil­lende etappes: de eerste aan­kon­di­ging, ver­die­ping, voor­be­rei­ding op de sacra­menten en per­ma­nente vor­ming, waarbij de Cate­chist tege­lijk geloofs­ge­tui­ge is, leraar en mystagoog, bege­lei­der en pe­da­goog (n. 6).

De Cate­chist doet dit vanuit zijn of haar eigen ge­loofs­le­ven en gebed en in naam van de Kerk. In deze omschrij­ving komt al naar voren dat het niet alleen gaat om het geven van catechese, al blijft dat een kern-ele­ment van de roe­ping van een Cate­chist. Door de vor­ming die de Cate­chist heeft gehad zal hij of zij mensen kunnen be­ge­lei­den en ook een meer algemene roe­ping kunnen vervullen binnen de kerk­ge­meen­schap door het bezoeken van zieken, het lei­den van woord- en gebeds­vie­ringen, het uitreiken van de heilige communie als bui­ten­ge­woon be­die­naar, het be­ge­lei­den van cateche­tisch mede­wer­kers in de pa­ro­chie enzo­voorts.

Dit houdt in dat de cate­chist een goede oplei­ding moet krijgen. Die meer ‘algemene’ taken zijn niet spe­ci­fiek eigen aan het ambt van Cate­chist, maar ze zullen wel bij voor­keur aan een Cate­chist wor­den toe­ver­trouwd omdat die de gees­te­lij­ke, theo­lo­gische en pas­to­rale vor­ming heeft gehad die daarbij be­lang­rijk zijn.

Sint Boni­fa­tius­in­sti­tuut

St. Bonifatiusinstituut

In ons bisdom is het al zo dat de Cate­chisten een be­lang­rijke rol vervullen. Er zijn er op dit moment niet veel werk­zaam, maar op dit moment zijn er gelukkig weer kan­di­da­ten die zich op een zen­ding als Cate­chist voor­be­rei­den. Zij volgen de oplei­ding aan het Sint Boni­fa­tius­in­sti­tuut van ons bisdom (ten minste de minor-oplei­ding) en kunnen aan dit Hoger Instituut voor Gods­dienst­we­ten­schap­pen ook een Baccalureaat en zelfs een Licentiaat halen, omdat deze oplei­ding verbon­den is met de Pau­se­lijke La­te­raanse Uni­ver­si­teit. De oplei­ding is dan ook veel bre­der dan alleen cateche­tische aspecten.

Cateche­tisch mede­wer­kers

Naast Cate­chisten zijn er ook cateche­tisch mede­wer­kers die een vor­ming en oplei­ding hebben gevolgd om Catechese te geven en een zen­ding hebben gekregen van de bis­schop. Voor deze vor­ming bestaat een aanbod, maar door de Corona-pandemie heeft dit helaas wat stil gelegen.

Aan­stel­ling

Tot nu toe werd voor de li­tur­gische aan­stel­ling van een Cate­chist een ze­ge­ning gebruikt uit het reeds bestaande Benedictionale. Zodra de nieuwe ritus be­schik­baar zal zijn, zullen we die na­tuur­lijk gaan gebruiken.

Slot

Van harte hoop ik dat dit ‘oude dienst­werk’ (Antiquum Ministerium) een nieuwe impuls mag krijgen door dit Motu Proprio van paus Fran­cis­cus. In ieder geval is nu nog dui­de­lijker dat Cate­chisten er niet alleen zijn voor missie-lan­den!

 

(dit artikel is over­ge­no­men van Arsacal.nl)